“ความเป็นอีสานอยู่ในตัวของทุกคน”
ประโยคนี้ไม่น่าจะเกินจริงสักเท่าไหร่ ในสังคมไม่ว่าจะเป็นคนภาคไหนในประเทศไทย บางครั้งบางคราวก็อาจจะใช้ภาษาลาวอีสานในการสื่อสาร ไม่มากก็น้อย อย่างที่เราเรียกกันบ่อยๆ เรียกว่าเป็นภาษาไวรัล ส่วนใหญ่โด่งดังมาจากโลกโซเชียล เป็นความลื่นไหลทางภาษาก็คงจะใช่ แต่ปฏิเสธไม่ได้ว่าสื่ออย่าง ภาพยนตร์, เพลง ก็มีส่วนทำให้ภาษาลาวอีสานเป็นภาษาที่ใช้กันได้อย่างทั่วไป
ไม่เพียงแค่ภาษาเท่านั้น ดูเหมือนว่าสื่อบันเทิงของอีสานก็จะเป็นเช่นนั้น คนทั่วไปที่ไม่ใช่คนอีสานก็เสพสื่ออีสานกันอยู่แล้ว ตอกย้ำว่าสื่อบันเทิงอีสานสามารถมีอิทธิพลกับคนในประเทศไทย อย่างเพลงจากศิลปิน มนต์แคน แก่นคูน ก็ยังครองแชมป์นักร้องที่มียอดวิวมากที่สุดในไทย (2022) วงการภาพยนตร์เอง ผู้คนอาจจะไม่คุ้นเคยกับหนังอีสานที่เป็นฝีมือคนอีสานนัก แต่มั่นใจเป็นอย่างมากว่า ภาพยนตร์ที่เล่าถึงวิถีชีวิต ตัวละครอีสาน ถ่ายทำที่ภาคอีสาน พูดภาษาอีสาน ต้องเคยถูกฉายผ่านหูผ่านตากันมาบ้าง
เติร์ก – ธนเดช รามสมภพ ไม่ใช่คนอีสาน แต่โชคดีที่ได้มาอยู่อุบลราชธานี มีครอบครัวอยู่ที่นี่ และด้วยความที่เติร์กเรียนภาพยนตร์มาด้วย แต่ก่อนหน้านี้เน้นทำไปที่ยูทูบเสียมากกว่า ทำให้คนอื่นจนดัง แต่งานไม่ใช่ของตนเอง ถึงได้คิดว่าวันหนึ่งควรที่จะนำสิ่งที่เรียนมาใช้ได้แล้ว จากนั้นก็มีคนมาชวนไปทำหนังสั้น
การชวนครั้งนั้นจึงได้จุดประกายให้เติร์กได้อีกครั้ง และเล็งเห็นว่าที่อีสานมันมีอะไรดีๆ เต็มไปหมด เอกลักษณ์อย่างภาษา อีกอย่างคนภาคกลางอย่างเติร์กก็มองว่าคนอีสานน่ารัก สุดท้ายก็ได้ตัดสินใจทำภาพยนตร์เรื่อง ‘ใบ้’ ขึ้นมา เพราะอยากเล่าสิ่งที่ยังไม่ถูกเล่าเกี่ยวกับแม่น้ำโขงให้คนภาคอื่นได้รับรู้ หรือแม้กระทั่งคนอุบลราชธานีก็ยังไม่รู้ถึงเรื่องราวลี้ลับ การนับถือผี และกลุ่มชาติพันธุ์ที่เรียกตนเองว่าเป็นชาวบรู
เติร์กมองว่าภาพยนตร์อีสานไม่จำเป็นต้องให้คนอีสานดูเท่านั้น คนที่ไหนก็ดูได้ หนังอีสานมันจะมีความจริงใจอยู่ในนั้น คนภาคกลางมาทำหนังอีสาน อย่างแรกก็ต้องมีข้อมูลที่แน่นมากพอ ประเพณีแบบนี้คืออะไร วัฒนธรรมของคนอีสานคืออะไร และจึงได้ยกตัวอย่างหนังภาคกลางที่คนภาคกลางทำอย่าง ‘มนต์รักทรานซิสเตอร์’ ปรากฏว่ามันดันเป็นส่วนผสมที่ลงตัว
เติร์กเองเชื่อว่าผู้กำกับทุกคนต้องการให้คนดูเข้าถึงงานของตนได้ง่ายที่สุด อย่างตัวเติร์กเองก็อยากให้ดูฟรีด้วยซ้ำ แต่ติดตรงที่หนังต้องมีทุน นายทุนต้องการเงินทุนอยู่แล้ว อย่าง ‘ศรี เมือง ใหม่’ เป็นภาพยนตร์ที่เติร์กก็ตั้งใจถ่ายถอดความเป็นอีสาน ความเป็นอุบลราชธานี และยังเป็น Road Movie อีสานเรื่องแรกของไทย ก็เอาทุนส่วนตัวทุ่มไปกับหนังพอสมควร
ทิศทางและโอกาสหนังอีสาน (ภาพยนตร์อีสาน)
ภาพยนตร์อีสานกลายเป็นภาพยนตร์แนวหนึ่งเลยด้วยซ้ำสำหรับยุคนี้ ในแต่ละปีมีภาพยนตร์อีสานเกิดขึ้นมากกว่า 4 เรื่อง เติร์กกล่าวว่ามันคือ Soft power อีกอย่าง หรือไม่ก็อาจจะไม่ใช่ไปเสียหมด แต่มันเป็นเรื่องที่ควรจะทำด้วยซ้ำ ทำไมเกาหลีถึงสร้าง Soft power ให้เราอยากทำนู้นทำนี่ตาม คำว่า Soft มันต้อง Soft จริงๆ เพราะถ้าขายความเป็นอีสานมากเกินไป คนดูอาจจะเบื่อได้ และยิ่งเป็นคนที่ไม่ใช่คนภาคอีสานอาจจะไม่อินนัก เติร์กถึงได้มีโปรเจกต์ที่ชื่อว่า CHILD’S PLAY ประกอบไปด้วย Ghost morning Ghost bye เป็นหนังสยอง, 14 where is my ring ครอบครัวที่ว่าด้วยเรื่องบ้านกับลูก 14 คนและแหวนที่หายไป และ The strangers game หนังแนวทดลอง ผสมกันระหว่างไซไฟและความเป็นไทยโบราณ
ในแง่มุมความเป็นผู้กำกับที่คลุกคลีอยู่กับภาพยนตร์อีสาน ความเป็นอีสาน และมีบริษัท film house (Based on a True Story Film Haus Thailand) ของตนเอง เติร์กมองว่าการหาแง่มุมใหม่ๆ ให้ภาพยนตร์อีสานอยู่เสมอคือสิ่งที่อยากจะทำและอยากนำเสนอ
“ไม่อยากให้มองอีสานเป็นความยากจน กินเหล้า อยากจะสอดแทรกความเป็นอีสานเข้าไปในหนังไซไฟ ในหนังสยองขวัญ จะได้ไม่ทำซ้ำกับคนอื่นๆ ด้วย”
และการสร้างบริษัท Based on a True Story Film Haus Thailand ขึ้นมาก็เป็นความตั้งใจที่เติร์กอยากให้เด็กอีสานมีโอกาส
เพราะช่องว่างของระบบการศึกษาเป็นเหตุที่เด็กจากอีสานไม่สามารถมีศักยภาพเทียบเท่าอย่างเด็กที่อยู่ในกรุงเทพฯ ได้มาเรียนการแสดง ได้มาทำงานเกี่ยวกับเบื้องหลัง ได้มีโอกาสแสดงหนัง อย่างน้อยก็พอมีโอกาสถึงจะไม่มากเท่าเด็กที่จบจากกรุงเทพฯ ก็ตาม แต่ปัญหาก็คือ Based on a True Story Film Haus Thailand ไม่ได้มีงานตลอด
ไทบ้านที่รัฐไม่หนุน
อีกหนึ่งผู้ผลิตที่เป็นที่น่าจับตามอง และการเติบโตที่ก้าวกระโดดของ Thibaan channel และ SERNG MUSiC OFFICIAL ที่ผ่านมาฝากผลงานที่น่าจดจำเอาไว้มากมาย รวมถึงการร่วมงานกับศิลปินชื่อดังในไทย นับเป็นการร่วมงานที่จะช่วยสร้างความน่าสนใจให้ภาคอีสานได้อย่างมากขึ้น
นัท – สมศักดิ์ สมนึก ผู้จัดการเซิ้ง มิวสิค เล่าว่าในช่วงโควิดที่ผ่านมาก็ประสบปัญหาเหมือนกับคนอื่นๆ และได้รู้จักกับรุ่นพี่ที่ทำไทบ้าน ได้เข้ามาทำงานไทบ้านตามคำเชิญชวน ทำงานเป็นผู้ที่คอยดูแลระบบเว็บไซต์ของไทบ้าน การทำงานที่กรุงเทพฯ เป็นจุดเริ่มต้นของการหาประสบการณ์ได้ดี แต่ก็เข้มงวดมาก ค่าครองชีพ รายจ่าย ก็เช่นกัน แน่นอนว่าแตกต่างจากการทำงานในปัจจุบัน
ก่อนที่จะมีเซิ้ง มิวสิคนั้น บริษัทได้สร้างภาพยนตร์อย่างไทบ้าน เดอะซีรีส์ 1 ด้วยความที่มีกระแสตอบรับดีและเกินคาด จึงสานต่อด้วยการทำบริษัทที่ผลิตเพลงขึ้นมาโดยเฉพาะ อย่าง เซิ้ง มิวสิค (SERNG MUSiC OFFICIAL) แต่ในช่วงนั้นผู้บริโภคก็มองว่าเพลงได้รับกระแสก็เป็นเพลงที่มาประกอบภาพยนตร์เท่านั้น แต่ทว่าเพลง ‘มักอ้ายหลายเด้อ’ ของ ‘กวาง จิรพรรณ’ ก็ตอกย้ำว่าเซิ้ง มิวสิค ไม่ได้มีเพลงดังแค่ประกอบภาพยนตร์ และเซิ้ง มิวสิคก็ได้ปล่อยผลงานมาอย่างต่อเนื่องมาโดยตลอดแม้ไม่ใช่เพลงที่ประกอบภาพยนตร์ก็ตาม
แต่ช่วงวิกฤตโควิด 19 ที่ผ่านมาก็มีผลกระทบเกี่ยวกับการผลิตเนื้อหา ซ้ำปีที่ผ่านมามีน้ำท่วมออฟฟิศ ต้องย้ายของกัน ย้ายออฟฟิศ จึงได้มีการปรับตัวกันมากขึ้น
อย่างแต่ก่อนคนชอบฟังลูกทุ่งอินดี้ เดี๋ยวนี้หมอลำดูท่าจะมาแรง บริษัทจึงพยายามศึกษา ดูตัวอย่างจากค่ายใหญ่ๆ ค่ายอื่นๆ ว่าเขาทำยังไง ส่งเนื้อหาให้ผู้บริโภคไปในแพลตฟอร์มไหนบ้าง
นัทมองว่าเพลงอีสานของบริษัทมีคนเข้าถึงได้ไม่ใช่เพียงคนอีสาน กลาง เหนือ ใต้ หรือแม้แต่คนต่างประเทศอย่างลาวก็มี และทุกครั้งก็จะมีซับไตเติ้ลแปลเป็นภาษาอังกฤษเพื่อเพิ่มช่องทางขยายกลุ่มผู้ฟังให้มากขึ้น ซึ่งส่งผลดี เพราะว่าปัจจุบันนี้มีลูกค้าหรือคนสนใจที่อยากจะมาลงทุนในภาคอีสานมากขึ้น โดยเฉพาะสื่อบันเทิงของภาคอีสาน ไม่ว่าจะเป็นเพลง หรือว่าภาพยนตร์ อนาคตอาจจะมีบริษัทที่ผลิตสื่อบันเทิงกระจายมากในภาคอีสาน
“เอกลักษณ์ที่ทำให้ไทบ้านมีผู้คนติดตามผลงานเยอะ คงเพราะว่าไทบ้านนำเสนอความเป็นไทบ้านจริงๆ ใช้ภาษาอีสานในการเล่าเรื่อง ไทบ้านไม่แข่งกับใคร ไทบ้านเป็นตัวของตัวเอง เราไม่มีบู๊ เราไม่มีแอคชั่น เรามีความเป็นไทบ้าน มีวัฒนธรรมอีสานที่สากลไม่มี”
นัทมองว่าหนังอีสานจากฝีมือผู้กำกับภาคกลาง แตกต่างจากฝีมือคนอีสานทำ ในแง่ของการนำเสนอความจริง วิถีชีวิตความเป็นอยู่จริงๆ
ถ้าเป็นสมัยก่อนคงต้องมีองค์กรที่ช่วยผลักดัน แต่ปัจจุบันมีอินเทอร์เน็ตที่ไร้พรมแดน โซเชียลมีเดียที่เข้าถึงได้ง่าย จะช่วยผลักดันสื่อบันเทิงจากภาคอีสานให้โด่งดังได้ ศิลปินมีช่องทางของตัวเอง สร้างตัวตนได้ ซึ่งก็เป็นอย่างว่า องค์กรอาจจะเป็นแค่ส่วนหนึ่งที่เข้ามาช่วยผลักดันมากกว่า
